Freelance Çalışmak

Photo by Stefen Tan

Başlamadan önce, Freelance/Freelancer kavramları üzerine biraz düşündüm ve tam olarak Türkçe karşılığı “Bağımsız Çalışmak” olabileceğine karar verdim.Bu tanımı iyice benimsediyseniz sizi yazının devamını okumaya davet ediyorum.Unutmadan bu makale içeriği,meslek dalı bir Yazılım Geliştirici olan Freelancer olmak konusunu kapsayacaktır.

Bu kavram üzerine bir tanım yapmak gerekirse kendimce şöyle bir tanım yapabilirim “Farklı meslek dallarında bir şirket çatısı altında bulunmadan, dünyanın herhangi bir yerinden proje odaklı iş alıp finansal olarak bağımsızlığınızı ilan edebileceğiz bir çalışma kültürü” diye tanımlasam ne dersiniz ? Sizce de kulağa çok hoş gelen bir kavram değil mi ? Tabi ki bence de öyle.Ama malesef ki görüldüğü kadar kolay değil.Bunu bilmekte fayda var.

Sorumluluklar

Freelancer olarak çalışmak ayrı bir disiplin gerektirir.Bunların en başında zaman planlaması ve motivasyon gelir.Alacağınız sorumluluklar;

• Tek başınıza dev kadro olarak bu işe başlamak gerekecek,
• Her proje ile yeni bir sözleşme ve şartlara tabii olacaksınız,
• Projeleri kendiniz araştırıp bulacaksınız, ne kadar kendiniz seçsenizde bazen iş bulamayabileceksiniz, bu durumda bazı belirsizlikler ile karşılaşacaksınız,
• Eğer evden çalışıyorsanız ofis ortamında canınız sıkıldığında muhabbet ettiğiniz ardaşlarınızı bulamayabilirsiniz.(Tabi bu durum hernagi bir kafede çalışarak giderilebilir),
• Sağlık sigortanızı,emekliliğiniz gibi etkenleri kendiniz planlamalısınız ve ödemelisiniz,
• Eğer zamanınızı iyi planlamazsanız,hayatınız ve işinizi birbirine karıştırabilirsiniz,
• 7/24 telefon trafiğini siz yöneteceksiniz,
• Baştan sona bütün projeyi geliştirme adımlarını siz planlayacaksınız ve geliştireceksiniz.

Aklıma gelen bazı sorumluluklar bunlar.Bunları okurken sizinde aklınıza başka sorumluluklarında geleceğine eminim.

Kavram Karmaşası (Freelance,Remote)

Photo by Sonja Punz

Freelance kavramını açıklamışken birbiri ile karıştırılmaması gereken ama benzer olan Freelance ve Remote (Uzaktan) çalışma kavramlarının aralarında en belirtici ince çizgiyi belirtmek isterim.Freelancer olmak tamamen bir şirkete bağlı olmadan, kendi kurallarını, çalışma saatlerini,toplantılarını,proje deadline ve ne zaman yeni bir iş alacağını kendin belirlersin.Ama eğer bir Remote çalışan isen aynı zamanda sen Sözleşmeli İşçi sınıfındasın demektir.Aslında tam olarak şunu demek istiyorum, standart bir şirket içinde olan toplantılar,çalışma saatleri,deadline,şirket kuralları v.b ne varsa bunlara uyman gerekir.Bu iki kavram arasındaki en belirgin ortak yanı ise sabahları işe gitmek için evden dışarı çıkıp bir ofis ortamında akşama kadar vakit geçirme derdiniz veya şirket,proje sahibi ile aynı şehirde,ülkede bulunmanıza ihtiyaç yok diyebilirim.

Hangi Meslekler Uygun?

Peki bu kadar açıklama sizi tatmin etti diye düşünerek, “Hangi meslekler bir freelancer olmak için idealdir ?” diye soracağınızı duyar gibiyim.O zaman size birkaç Freelancer olabileceğiniz meslek örneği vereyim;

• Yazılım Geliştirici (Benimde tabii olduğum),
• UX/UI Tasarımcı,
• Editörlük,
• Yazarlık(kitap,dergi,gazete v.b),
• Tercümanlık,
• Fotoğrafçılık
• Bazı sanatsal faaliyetler (Ressam,Müzisyen v.b)

Benim aklıma gelen bazı meslekler bunlar ve siz bunlardan fazlasını araştırarak zaten bulabilirsiniz.Bunlar aynı zamanda Remote (Uzaktan) çalışmaya elverişli meslekler sınıfınada girebilir.

Peki Nasıl İş Bulurum ?

Photo by Jamie Street

Aklınza gelebilecek başka bir soru, “Ben Freelancer olmak istiyorum ama nereden, nasıl iş bulabilirim ?” aslında bakacak olursanız günümüzde Freelancer olarak iş bulmak için birçok online mecra mevcut. Ama bu mecralardan bahsetmeden önce bir kaç tüyo vermek isterim.Freelance bir yazılımcı olmak istiyorsanız, başlangıçta hem tecrübe kazanmak (mesleki olarak değil, freelancer olarak) adına hemde basit yoldan bir kaç iş bulmak için en iyi yol çevrenizle iyi geçinmek diyebilirim. Freelancer olmadan önce bir mesleki kariyeniz varsa (bu sizin için karşınıza çıkacak teknik problemlerde fayda sağlayacaktır) bu geçmiş iş hayatınızdaki iş arkadaşlarınız ve şirketinizle iyi geçinmek size ilerde freelance projelerin gelmesi için bir kapı açacaktır.Bir diğer ilk freelance olarak alabileceğiniz işler yine gündelik hayatınızda eş,dosttan gelecektir.Bunlar şahsen kendi freelance hayatımda tecrübe ettiğim ve faydasını gördüğüm avantajlardan bir kaçı olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.

Gelelim online freelance iş bulabileceğiniz mecralara, ben en çok bilinen birkaç tanesini sizinle paylaşmak istiyorum, bunlar;

Freelancer

Upwork

Armut

Indeed

Yukarıda paylaştıklarım arasında özellikle Upwork ve Freelancer mecralarını önerebilirim.

Online Mecralarda Nelere Dikkat Etmeliyim ?

Photo by Bernard Hermant

Bu konuda size yine birkaç tüyo vermek istiyorum, hatta bir önceki başlıkta paylaştığım mecralarda proje verenlerin profillerini dikkatli incelemelisiniz. Bunlar neler;

• Proje açıklamaları
• Yorumları
• Tanımlı ödeme yöntemleri (Kredi kartı gibi)
• Ödeme Türü (Fixed Price,hourly)
• Türkiye için ödeme imkanları
• Vergilendirme

Mecralarda Ücretlendirme

Bu gibi mecralarda genellikle 2 şekilde ödeme yapılır.Bu ödeme tipleri proje sahiplerinin belirlemesi veya sizin proje teklif vermenize göre değişir.Ayrıca ilgili site projeden belli bir oranda kendi payını alır.Bu durumu kendi leyinize çevirmek için proje sahipleri ile aranızı iyi tutun ki ilgili mecrayı aradan kaldırarak iş alabilirsiniz.Ama şunu da unutmamak gerekir, bu mecraların amacı aradaki güveni sağlamak olduğu için daha güvenli bir iş yapmış oluyorsunuz.

Hourly(saatlik ücret)

Saatlik ücretlendirme, Freelancer’ın kendi için belirlediği minimum saatlik çalışma ücreti üzerinden hesaplanır.Bu durum size proje geldiğinde farklı, sizin bir projeye teklif verdiğinizde farklı olabilir.

Fixed Price (sabit ücret)

Sabit ücretlendirme, genellikle Freelancer’ın ücreti belli olan bir proje teklif vermesi esasına dayanır.Proje sahibinin belirlediği fiyat genellikle maksimum verebileceği ücreti gösterir veya freelancer’ın belirleyeceği sabit fiyat olarakta kabul edilebilir.Bu durum projeyi nasıl aldığınza göre değişir.

Proje Nasıl Planlanmalı ve Nelere Dikkat Etmeliyim ?

Photo by William Iven

Freelance proje alırken daha önce bir deneyiminiz yoksa ve projenin altından kalkabileceğinize inanıyorsanız, projeyi almamak için hiçbir sebep yok.Ama aşağıda sıralayacağım adımlara dikkat etmelisiniz ki bunlar bir hayat kurtarma niteliğinde değerli bilgiler.

• Projeye başlamadan önce size sunulan bir proje analizi yoksa bunu sizin analiz etmeniz gerekiyor ve hazırlayıp ilgili proje sahibine rapor olarak sunmalısınız.Ama asıl mesele bununda işin bir parçası olduğunu unutmamak.Sizin yaptığınız bir analizin proje sahibi için çok önemli olduğunu ve eğer sizinle anlaşmaktan vazgeçerse başkasına bu proje analizi ile işi teklif edebilir. Bu durumda analiz içinde ücreti almaktan çekinmeyin.
• Fixed price projelere dikkat etmeniz gerekli, yoksa sizi sıkıntıya sokabilir. Çünkü genellikle iş bitiminde paranızı teslim alırsınız.İşin ne zaman biteceği hep bir şahibe olur.Zaman planlamasını çok iyi yapmanız gerekli.Günlük kaç saat projeye ayıracağınızı çok iyi planlamalısınız.
• Freelance projelerde işi milestone bölmek ve her milestone için bir ücret tanımlamalısınız.Bu sizi proje bitimine kadar finanse edecek en büyük etkendir.Ayrıca yaptığınız işi ne kadar iyi planladığınızı görselleştirmiş olur ve profesyonel bir iş yaptığınızı karşı tarafa yansıtır.
• En önemli konu ise projenin sınırlarını en başta analizini yapmadan önce karşılıklı olarak kağıt üzerinde belirlemek ve anlaşmak.Bu adım hem proje hemde sizin sağlığınız açısından yapmanız gereken birincil noktadır.Yoksa ne anlaşmazlıklar, ne de proje biter.Sonsuz bir döngü içinde gidip gelirsiniz.Eğer bu aşamayı atlayıp direk projeye girerseniz süreki bu lafı duymak zorunda kalacaksınız “Ben bunu böyle istememiştim ” ve “Şunuda ekleyebilir miyiz?” …

Projeyi Milestone’lara Bölmek

Photo by Alvaro Reyes

Mesela birisi size bir web projesi için teklif ediyor ve siz saatlik olarak $40 olarak belirlediğiniz.Alacağınız proje için günde 5 saat ve haftada 5gün ayırabilirim diyorsunuz ve bunu projeyi kaç ayda bitireceğinizide ortalama bir hesap ile ortaya çıkarabilirsiniz.Tecrübe kazandıkça projeleri bitirme sürelerini daha net sonuçlar ile tahmin edebileceksiniz.Bunun için en güzel yöntem projeyi milestone’lara bölmek ve önümüze ne gibi zorlukların çıkacağını ve hangi aşamalarda finansal olarak ödeme alacağınızı planlayabilirsiniz.

Milestone bölerken her adımı Analiz ve Tasarım olarak 2 genel başlık altında toplayabilirsiniz.Size bir yazılım projesinde bu aşamaları kendi kullandığım bir kalıp üzerinden örnek vermek istiyorum.

Yukarıda belirttiğimiz saatlik $40 ve günde 5 saat haftada 5gün zaman ayıracağımızı varsayarak bir milestone tasarlayalım.Çok basit bir matematiksel formül ile bunu toplam ve milestone başına alacağımız ücreti hesaplayacağız.Burada dikkat etmemiz gereken durum projeyi milestone olarak fazla böldüğümüzde karşımıza çıkan tabloda bu projeyi kaç ayda bitireceğimizi çıkarırken, karşımıza çıkabilecek istisna durumlarıda hesaba katmak.Geliştirme süreci dışıda istisnai durumlar içinde bir kaç hafta proje bitirme süresi için ekleme yapmak.

Hesaplama

HaftalıkÜcret $1000 = saatlik($40) * Günlük(5)saat * Haftalık(5)gün;

AylıkÜcret $6000 = HaftalıkÜcret * (İstisnaiHafta(2) + (4)hafta);

ToplamÜcret $24.000 = AylikÜcret * ProjeBitirme4Ay;

Genel Milestone Örneği

• Gereksinimlerin belirlenmesi ve analiz (Proje sahibinin isterlerine göre) bu adım yazılım geliştirilirken karşımıza çıkacak herşeyi planlamamızda yardımcı olur. (2 hafta) ($2000)
• Uygulama Mimari Tasarımı Architecture (Dashboard, Webpage,API v.b) (2 hafta) ($2000)
• Database Tasarımı (2 hafta) ($2000)
• Frontend Tasarım( Dashboard ,Webpage v.b) (4 hafta) ($4000)
• Yazılım Geliştirme Sürecine Başlama(8 hafta) ($4000)
• Proje Bitimi ve Teslim ($10000)

Yukarıda anlaşılabilir basit bir milestone örneği verdim.Sadece 6 adımda bir freelance projede hangi adımlar ile parça parça ücret talep edeceğinizi gösterdim. Yukarıda basit bir hesap ile projenin haftalık,aylık ve toplam ücretini çıkardık.Çıkan bu ücreti her milestone adımı için ayrılan süreye göre 6 faz için dağıtarak ve burada sizin için hangi adımda daha fazla ücret talep edeceğinizi kendiniz belirlemeniz daha iyi olacaktır.Ama ücretin büyük %40–50 kadarını proje teslimine bırakmanız veya her faz için eşit parçalara bölmeniz daha iyi olacaktır.

Ek Olarak

• Projeyi geliştirirken karşılıklı güveni sağlamak ve kendi işinizi kolaylaştırmak adına, Trello gibi bir Kanban Board’a yapılacakları tanımlayıp iş takibinizi kolaylaştırabilirsiniz ve proje sahibinin yaptığınız işleri oradan anlık olarak takip edebileceğini söyleyebilirsiniz.
• Eğer projeyi planlarken problem yaşıyorsanız veya baktığınızda herşeyi net olarak görmek isterseniz ve proje sunumlarında etkili bir sunum yapmak isterseniz Mind Mapping konusunu araştırmanızı tavsiye ederim.

Dikkat:

Proje başlamadan önce proje sahibine daha öncede size bahsettiğim bu durumları belirtmeyi unutmayın,

Bunlar neler, tekrar hatırlayalım ve bir kaç yeni bilgi ekleyelim.

• Projenin bitimi için verilen sürenin tahmini bir süre olduğunu ve ilgili milestone’lardan önce ve sonra bitebileceğini belirtin.Ayrıca bu durumun kullanıcının isterlerine göre şekilleneceğinide hatırlatın.
• Yukarıdaki örnek web projesinden yola çıkarsak verdiğiniz teklifin sadece projenin geliştirilmesine tabii olduğunu, ekstra çıkabilecek ücretlerin ayriyetten yansıtılacağını belirtin.(Hosting,Domain v.b)
• Proje analizi sonucunda karşılıklı olarak projenin sınırlarının belirlenmesi için anlaşıldıktan sonra, herhangi yeni bir isteği ve değişimi kabul etmeyeceğinizi taahhüt edin ki sonradan başınız ağırmasın.Aksi durumda proje için deadline tarihin uzatacağınıda hatırlatın.
• Proje bitiminde son ücreti tahsil ettikten sonra projeyi teslim etmenizi tavsiye ederim.

Eğer birgün bir freelancer olmaya karar verirseniz, bunun son aşaması digital nomad olmaktır unutmayın.

Benden bu kadar, umarım okurken zevk almışsınızdır ve kafanızda olan çoğu soru işaretini giderebilmişimdir.Eğer sürç-i lisan ettiysem affola ve olurda kafanıza bir soru takılırsa yorum yapmaktan veya bana özelden ulaşmaktan çekinmeyin.